Trung Quốc có còn là động lực chi phối thị trường hàng hóa toàn cầu?

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đang cố gắng loại bỏ mô hình kinh tế quốc gia dựa trên tài sản và nợ nần. Sự chuyển đổi này sẽ làm giảm tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sau nhiều năm phát triển nhanh chóng. Các nhà đầu tư đang chứng kiến điều đó và có chút lo ngại, nhưng có thể họ sẽ bỏ qua những thay đổi cơ cấu kinh tế của Trung Quốc – đã từng làm cho nhu cầu nguyên liệu thô của nước này không ngừng tăng nhanh.

Lấy thị trường đồng trị giá 300 tỷ USD làm ví dụ. Trung Quốc nhập khẩu hơn 60% khối lượng kim loại giao dịch trên toàn cầu. Một nhà kinh doanh hàng hóa cho biết: “ Khi nói đến đồng, người ta thường nghĩ rằng đồng tương đương với tài sản, tài sản tương đương với Trung Quốc”. “Và bởi vì tài sản của Trung Quốc đi xuống nên đồng cũng phải giảm giá”.

Đúng là lĩnh vực bất động sản rộng lớn của Trung Quốc, chiếm 1/4 GDP và rất quan trọng đối với khoảng 40 lĩnh vực khác từ xây dựng đến thiết bị gia dụng, vẫn đang suy yếu và được nhận định là chưa chạm đáy. Số lượng công trình xây dựng mới khởi công tính theo khu vực đã giảm thêm 23% trong 10 tháng năm 2023 so với cùng kỳ năm 2022 – một năm vốn đã đầy khó khăn. Các nhà đầu tư cũng đang thờ ơ với một loạt tài sản của Trung Quốc. Đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Trung Quốc trong quý 3/2023 đã giảm lần đầu tiên trong lịch sử, giảm 11,8 tỷ USD so với cùng kỳ.

Nhưng có hai xu hướng sắc thái làm cho bức tranh Trung Quốc – hàng hóa trở nên phức tạp. Đầu tiên, dù Chủ tịch Tập Cận Bình lo lắng về bong bóng nhà đất, ông vẫn muốn ngăn chặn tình trạng bất ổn xã hội, vì người dân Trung Quốc thường giữ 70% tài sản của họ dưới dạng bất động sản. Đó là lý do tại sao ông muốn đảm bảo các nhà phát triển đang gặp khó khăn như China Evergrande hoàn thành việc xây dựng những căn hộ mà họ đã bán từ trước cho những người mua bằng tiền thế chấp. Đến tháng 10, Trung Quốc vẫn còn khoảng 8,2 tỷ mét vuông bất động sản đang được xây dựng - khoảng 80 triệu căn nhà ba phòng ngủ điển hình ở nước này. Kim loại đồng có xu hướng được sử dụng ở giai đoạn cuối của quá trình xây dựng mỗi tòa nhà, do đó, khả năng nhu cầu đồng giảm do cuộc khủng hoảng bất động sản sẽ ít nghiêm trọng hơn so với sắt thép – kim loại vốn được sử dụng nhiều hơn khi bắt đầu xây dựng mỗi căn nhà.

Thứ hai, Chủ tịch Tập Cận Bình đang nỗ lực thúc đẩy công cuộc chuyển đổi các động lực kinh tế của đất nước từ bất động sản sang các ngành công nghiệp xanh và công nghệ cao. Tại Hội nghị Công tác Tài chính Trung ương của Trung Quốc – diễn ra 5 năm một lần, các nhà lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc đã yêu cầu rõ ràng rằng cần ưu tiên nhiều nguồn tài chính hơn cho các khoản đầu tư này. Điều đó có nghĩa là các ngân hàng quốc doanh có thể sẽ được chỉ đạo cho vay nhiều hơn cho các ngành ô tô điện, năng lượng gió và mặt trời, trí tuệ nhân tạo và chip tiên tiến. Những ngành công nghiệp đó cần đồng và các kim loại khác.

Do đó, mặc dù thị phần của “nền kinh tế mới” của Trung Quốc vẫn còn nhỏ so với các động cơ tăng trưởng cũ, nhưng sự gia tăng của nó cũng đang tạo ra nhu cầu mới về hàng hóa. Trước hết, đồng rất cần thiết trong chế tạo động cơ điện và pin, cũng như trong lưới điện và các nỗ lực khác nhằm thúc đẩy năng lượng tái tạo. Ví dụ, trong lĩnh vực năng lượng gió, Trung Quốc đã bổ sung thêm công suất phát điện trong hai năm qua so với bảy năm trước và sẽ phát triển đấu nối nguồn năng lượng gió vào lưới điện chung với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm trong 10 năm tới là 11%/năm lên 2,38 terawatt vào cuối năm 2032, theo thông tin từ Wood Mackenzie.

Đó là lý do tại sao nhu cầu đồng của Trung Quốc vẫn sẽ tăng thêm 4 triệu tấn từ năm 2020 lên khoảng 18 triệu tấn vào năm 2030, theo ước tính của tập đoàn giao dịch hàng hóa Trafigura. Con số này không thấp hơn nhiều so với mức tăng 5 triệu tấn nhu cầu đồng từ năm 2010 đến năm 2020. Và nhu cầu đồng của Trung Quốc đã tăng 8% trong năm nay, nhanh hơn mức 5% mà Chủ tịch Tập Cận Bình đặt mục tiêu cho tăng trưởng GDP chung.

Giá đồng tăng lên và giảm đi theo diễn biến đóng cửa/mở cửa thị trường trong và sau đại dịch Covid-19, nhưng đã hoạt động tốt hơn nhiều so với sự suy thoái của lĩnh vực bất động sản. Hợp đồng đồng kỳ hạn tham chiếu (kỳ hạn được giao dịch nhiều nhất) trên Sàn giao dịch tương lai Thượng Hải (SHFE) vẫn tăng khoảng 4% trong năm nay lên 9.367 USD/tấn, trong khi hợp đồng đồng kỳ hạn 3 tháng trên Sàn giao dịch kim loại London tăng khoảng 3%. Cổ phiếu của công ty sản xuất đồng Trung Quốc Zijin Mining niêm yết tại Thượng Hải đã tăng gần 20% trong năm nay.

Những gì xảy ra với kim loại nhôm cũng tương tự như với đồng, bởi nhôm là vật liệu nổi bật trong xây dựng bất động sản cũng như trong các thành phần xe điện, chẳng hạn như các thành phần bao bọc và bảo vệ bộ pin cũng như cơ sở hạ tầng (chẳng hạn như trạm sạc). Nhu cầu nhôm hàng năm của Trung Quốc tăng 18 triệu tấn từ năm 2010 đến năm 2020 và được dự báo sẽ tăng thêm 13 triệu tấn lên hơn 50 triệu tấn vào năm 2030, theo Trafigura. Theo các nhà phân tích của ING, giá nhôm trên SHFE đã tăng hơn 1% trong năm nay, vượt xa giá nhôm toàn cầu trên Sàn giao dịch kim loại London, vốn đã giảm hơn 8%.

Nhìn chung, những yếu tố nói trên kết hợp lại đang đóng vai trò là nền tảng cho sự tăng trưởng của Trung Quốc. Trong tháng này, Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã nâng dự đoán mức tăng trưởng GDP của Trung Quốc trong năm 2023 và 2024, theo đó kỳ vọng GDP của nước này sẽ tăng 4,6% vào năm 2024 so với ước tính 4,2% đưa ra hồi tháng 10. Trung Quốc đóng góp 35% vào tăng trưởng GDP thế giới năm 2019; theo tính toán của Breakingviews dựa trên dữ liệu của IMF và Ngân hàng Thế giới, đến năm 2024 dự kiến vẫn chiếm 27%, ngay cả khi họ tăng trưởng dưới mức trung bình 4%. Điều đó một phần là do các khu vực khác, như Mỹ, được dự đoán sẽ chậm lại.

Chắc chắn rằng việc loại bỏ dần bất động sản sẽ ảnh hưởng đến một số mặt hàng nhiều hơn những mặt hàng khác. Ví dụ, theo các nhà phân tích của Oxford Economics, ngành xây dựng - dựa vào thép - của Trung Quốc có thể tăng trưởng chỉ khoảng 2,5% mỗi năm trong 10 năm tới, điều này sẽ khiến các nhà xuất khẩu quặng sắt như Australia lo ngại. Nhưng ngay cả khi đó, tác động lên giá có thể vẫn chưa đến mức cực đoan. Trung Quốc chiếm gần 70% nhu cầu quặng sắt toàn cầu nên khi thị trường nhà đất sụt giảm vào năm 2015, giá quặng sắt đã giảm xuống mức thấp nhất mọi thời đại - khoảng 40 USD/tấn. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích của HSBC, năm nay, giá quặng sắt trung bình vẫn ở mức trên 110 USD/tấn và hiện ở mức cao nhất trong sáu tháng. Điều đó một phần là do hy vọng Bắc Kinh sẽ chi tiền để kích thích nền kinh tế và một phần là do nhu cầu mới đối với thép sử dụng trong xe điện, điện gió và các cơ sở hạ tầng khác đã giúp giảm nhẹ tác động.

Khi Trung Quốc chuyển đổi sang mô hình kinh tế mới, nhu cầu sử dụng công nghệ xanh của nước này sẽ tiếp tục mang lại lợi ích cho các nước Mỹ Latinh như Chile – nước sản xuất đồng hàng đầu thế giới – và Indonesia, nước sản xuất nhiều kim loại thích hợp hơn như niken, cũng như các nước châu Phi như Cộng hòa Dân chủ Congo - quốc gia thống trị hoạt động khai thác cobalt.

Tham khảo: Refinitiv