Các biện pháp xuất khẩu đất hiếm mà Trung Quốc đưa ra gần đây có thể gây gián đoạn sản xuất trong ngành công nghiệp ô tô, vì dự trữ các nam châm quan trọng có thể cạn kiệt trong vài tháng nếu Bắc Kinh dừng hẳn việc xuất khẩu các khoáng sản này…
Trong tháng 4 này, Bắc Kinh đã áp hạn chế xuất khẩu lên 7 nguyên tố đất hiếm và nam châm quan trọng đối với xe điện, tua-bin gió và máy bay chiến đấu để trả đũa mức thuế quan 145% mà Tổng thống Mỹ Donald Trump áp lên hàng hóa Trung Quốc.
Theo tờ báo Financial Times, giới chức chính phủ, các nhà giao dịch và các nhà điều hành trong ngành công nghiệp ô tô cho biết, với lượng hàng dự trữ ước tính đủ dùng trong thời gian từ 3-6 tháng, các công ty sẽ phải chạy đua tích trữ thêm vật liệu và tìm nguồn cung thay thế để tránh xảy ra gián đoạn lớn.
Ông Jan Giese, một nhà giao dịch kim loại tại công ty Tradium có trụ sở tại Frankfurt, cảnh báo rằng khách hàng đã bị bất ngờ và hầu hết các sản xuất ô tô và nhà cung cấp của họ dường như chỉ có trong tay lượng nam châm đủ dùng trong 2-3 tháng. “Nếu không có những lô hàng nam châm được vận chuyển tới châu Âu hoặc Nhật Bản trong khoảng thời gian đó hoặc ít nhất là gần như vậy, thì tôi cho rằng những vấn đề thực sự sẽ xảy đến với chuỗi cung ứng ô tô”, ông Giese nói.
Các biện pháp kiểm soát mới nhất của Trung Quốc tập trung vào đất hiếm “nặng” và “trung bình” dùng để sản xuất nam châm hiệu suất cao có thể chịu được nhiệt độ cao hơn, gồm dysprosi, terbi và samari. Những nguyên tố này có vai trò rất quan trọng trong các ứng dụng quân sự như máy bay phản lực, tên lửa và máy bay không người lái, cũng như rotor, động cơ và hộp số của xe điện và xe hybrid.
Một nhà điều hành cấp cao trong ngành ô tô cho biết các biện pháp hạn chế xuất khẩu khoáng sản quan trọng của Trung Quốc sẽ “gây hậu quả” cho Tesla và tất cả các nhà sản xuất ô tô khác. Vị này mô tả các biện pháp kiểm soát xuất khẩu ở mức “7 hoặc 8” trên thang điểm từ 1 đến 10 về mức độ nghiêm trọng.
“Đây là một hình thức trả đũa mà chính phủ Trung Quốc có thể nói rằng ‘chúng tôi sẽ không trả đũa thuế quan nữa nhưng chúng tôi sẽ gây tổn hại cho Mỹ và các công ty Mỹ sẽ phải nài nỉ chính phủ nước họ thay đổi chính sách thuế quan’”, nhà điều hành nhận định.
Kim loại đất hiếm không khó tìm trong lớp vỏ Trái Đất nhưng lại khó khai thác ở mức chi phí thấp và bằng các biện pháp thân thiện với môi trường, trong khi Trung Quốc gần như độc quyền về chế biến đất hiếm nặng.
Chuyên gia Cory Combs của công ty tư vấn Trivium có trụ sở tại Bắc Kinh cho biết các loại đất hiếm “nhẹ” – chẳng hạn như neodymium và praseodymium, được sử dụng với số lượng lớn trong nam châm – chưa bị kiểm soát xuất khẩu trong đợt trừng phạt vừa rồi. Điều này tạo cho Bắc Kinh dư địa để mở rộng kiểm soát xuất khẩu đất hiếm hơn nữa nếu chiến tranh thương mại còn leo thang.
Các biện pháp kiểm soát của Bắc Kinh yêu cầu các nhà xuất khẩu phải xin giấy phép cho mỗi lô hàng vật liệu bán ra nước ngoài và đã mở rộng phạm vi để cấm tái xuất khẩu sang Mỹ. Trung Quốc bắt đầu kiểm soát xuất khẩu các vật liệu quan trọng từ năm 2023 để đáp trả việc Washington hạn chế Trung Quốc tiếp cận với công nghệ chip của Trung Quốc, và việc áp hạn chế lên các đất hiếm và nam châm nói trên là sự mở rộng của biện pháp đã có trước đó.
Các nhà xuất khẩu Trung Quốc đã tuyên bố bất khả kháng đối với các lô hàng đất hiếm và nam châm dự kiến được xuất khẩu và đã rút các vật liệu này khỏi thị trường, khiến cho việc xác định giá cả càng trở nên khó khăn hơn.
Nhật Bản và các quốc gia khác đang nuôi hy vọng rằng vị thế “gọng kìm” của Trung Quốc về đất hiếm nặng sẽ được nới lỏng thông qua công ty Lynas của Australia – đơn vị đang mở rộng cơ sở chế biến tại Malaysia để sản xuất dysprosi và terbi từ giữa năm 2025.
“Dự trữ các nguyên tố đất hiếm nặng hiện không đủ để ngăn được tình trạng biến động có thể xảy ra trong chuỗi cung ứng ô tô”, một quan chức chính phủ Nhật Bản cho biết, đồng thời nói rằng dự trữ quốc gia sẽ bổ sung thêm đất hiếm bên cạnh lượng dự trữ đủ dùng trong 2-3 tháng của các hãng sản xuất ô tô nước này.
“Vấn đề là có thể xây dựng chuỗi cung ứng thay thế mới kịp thời trước khi dự trữ cạn kiệt hay không”, vị này nói.
Sau thông báo của Chính phủ Trung Quốc vào ngày 2/4 đến nay, vẫn chưa rõ Bắc Kinh có kế hoạch thực hiện các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới nhất như thế nào. Các biện pháp này được đưa ra trong bối cảnh Trung Quốc đối mặt với tình trạng suy giảm nguồn cung cấp đất hiếm nặng do xung đột ở Myanmar, đồng nghĩa việc hạn chế xuất khẩu sẽ củng cố nguồn cung trong nước – theo giới phân tích.
Giới chuyên gia lưu ý rằng trong những năm gần đây, Trung Quốc không muốn hạn chế xuất khẩu những mặt hàng có thể gây tổn hại đến lợi ích kinh tế của chính mình, chẳng hạn như galium, nhưng các kim loại khác như antimon – chất được sử dụng để chế tạo đạn – đã bị hạn chế xuất khẩu nhiều.
“Câu hỏi quan trọng là họ sẽ mất thời gian bao lâu để cấp giấy phép xuất khẩu cho các lô hàng”, ông Giese nói.
An Huy
Theo VnEconomy