Không đạt kỳ vọng, Ngân hàng Nhà nước đề xuất hướng mới cho gói hỗ trợ lãi suất 2%

Số tiền hỗ trợ lãi suất mới đạt 256 tỷ đồng

Đầu tháng 1/2022, tại Nghị quyết số 43/2022/QH15, Quốc hội đã quyết định sử dụng tối đa 40.000 tỷ đồng từ ngân sách Nhà nước để hỗ trợ lãi suất (2%/năm) cho doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh thông qua hệ thống ngân hàng thương mại.

Ngày 30/01/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 11/NQ-CP về chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội và triển khai Nghị quyết 43/2022/QH15 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội, trong đó đưa ra gói hỗ trợ lãi suất 2%/năm với quy mô 40.000 tỷ trong 2 năm 2022 - 2023 thông qua hệ thống các ngân hàng thương mại đối với các khoản vay thương mại cho doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh có khả năng trả nợ, có khả năng phục hồi trong một số ngành, lĩnh vực.

Sau đó, ngày 20/5/2022 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 31/2022/NĐ-CP về hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh, đồng thời Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cũng đã ban hành Thông tư số 03/2022/TT-NHNN hướng dẫn các ngân hàng thương mại thực hiện nghị định này.

Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp rất mong chờ gói hỗ trợ này để tiếp cận nguồn vốn ưu đãi nhằm khôi phục sản xuất, vượt qua khó khăn do dịch COVID-19. Tuy nhiên, kết quả được NHNN cập nhật là đến cuối tháng 2/2023, doanh số hỗ trợ lãi suất đạt khoảng 84.000 tỷ đồng, dư nợ hỗ trợ lãi suất đạt gần 44.000 tỷ đồng, số tiền đã hỗ trợ cho khách hàng đạt gần 256 tỷ đồng cho 1.784 khách hàng.

Căn cứ thực tế triển khai, các khó khăn vướng mắc trong quá trình thực hiện và đánh giá khả năng giải ngân hỗ trợ lãi suất, các NHTM đã dự kiến số tiền hỗ trợ lãi suất lũy kế từ đầu chương trình đến hết năm 2023 đạt khoảng 2.570 tỷ đồng; trong đó, số tiền hỗ trợ lãi suất năm 2022 là khoảng 135 tỷ đồng; dự kiến số tiền hỗ trợ lãi suất năm 2023 là khoảng 2.435 tỷ đồng. Như vậy, số dự kiến không sử dụng hết của Chương trình là 37.430 tỷ đồng (năm 2022 là 15.900 tỷ đồng, năm 2023 là 21.530 tỷ đồng).

67% khách hàng đủ điều kiện nhưng không có nhu cầu được hỗ trợ lãi suất

Ở báo cáo chung về tình hình kinh tế, xã hội, đề cập đến gói hỗ trợ nói trên, Bộ Kế hoạch và ầu tư nhận định “việc triển khai chính sách đạt kết quả rất thấp”, dự kiến đến hết năm 2023 sẽ chỉ giải ngân được khoảng 2.570 tỷ đồng, số vốn dự kiến không sử dụng hết còn khoảng 37.430 tỷ đồng.

Nguyên nhân là do có khoảng 67% khách hàng thuộc ngành, lĩnh vực được hỗ trợ lãi suất và đủ điều kiện thụ hưởng nhưng không có nhu cầu được hỗ trợ lãi suất. Khoảng 87% khách hàng thuộc ngành, lĩnh vực được hỗ trợ lãi suất nhưng không đáp ứng điều kiện được hỗ trợ lãi suất.

Cũng gửi báo cáo đến cơ quan của Quốc hội, VCCI cho biết, để tìm hiểu thực tế doanh nghiệp tiếp cận gói hỗ trợ lãi suất 2% nói trên, VCCI đã đề nghị các doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết: Liệu doanh nghiệp có biết tới gói hỗ trợ lãi suất này không? Doanh nghiệp hiện đã có khoản vay nào theo gói hỗ trợ này chưa? Doanh nghiệp đánh giá mức độ thuận lợi của thủ tục vay và cho biết cụ thể các khó khăn là gì.

Kết quả điều tra cho thấy, 29,5% doanh nghiệp có biết tới chương trình này song chỉ khoảng 2% doanh nghiệp cho biết đã nhận được khoản vay theo chương trình hỗ trợ lãi suất 2%. Con số này tương đối thấp và khá sát với những phản ánh liên tục trên báo chí trong thời gian gần đây, khi tính đến cuối tháng 12/2022, số tiền lãi đã hỗ trợ mới đạt khoảng 135 tỷ đồng cho hơn 1700 khách hàng. Số liệu mới cập nhật gần nhất đầu tháng 4/2023, sau 2 năm thực hiện, tổng giải ngân chỉ mới lên được 330/40.000 tỷ đồng.

Khảo sát doanh nghiệp năm 2022 của VCCI cho thấy, có tới 56,7% doanh nghiệp gặp khó khăn khi thực hiện thủ tục tiếp cận khoản vay theo gói hỗ trợ lãi suất 2%. Trong đó, khó đáp ứng điều kiện cho vay là rào cản chính đối với các doanh nghiệp, do tiêu chí “có khả năng phục hồi” (quy định tại khoản 4 Điều 3 Nghị định 31/2022/NĐ-CP) chưa có hướng dẫn cụ thể để thực hiện.

Tờ trình số 151/TTr-NHNN ngày 20/12/2022 của Ngân hàng Nhà nước gửi Thủ tướng Chính phủ về việc triển khai gói hỗ trợ lãi suất 2% cũng phản ánh thực tế từ các ngân hàng thương mại và doanh nghiệp cho thấy dù nhiều doanh nghiệp có khả năng trả nợ nhưng họ cũng không chắc chắn doanh nghiệp mình đáp ứng tiêu chí “có khả năng phục hồi.”

Lý do là để có thể đáp ứng tiêu chí này thì nhiều chỉ số kinh doanh như doanh thu, sản lượng, lợi nhuận, triển vọng thị trường đều phải tích cực. Tuy vậy, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu bất ổn, chi phí sản xuất gia tăng và áp lực lạm phát lớn thì việc đo lường các chỉ tiêu này và chứng minh đáp ứng được yêu cầu đủ để nhận hỗ trợ là một thách thức lớn.

Nhiều doanh nghiệp cũng e ngại phải tuân thủ các thủ tục liên quan đến hậu kiểm, thanh tra, kiểm toán sau khi tiếp nhận hỗ trợ. Khảo sát doanh nghiệp năm 2022 của VCCI đã xác nhận thực tế này, khi có tới 74,8% doanh nghiệp cho biết điều kiện cho vay khó khăn là trở ngại lớn nhất đối với các doanh nghiệp khi thực hiện thủ tục tiếp cận khoản vay theo gói hỗ trợ lãi suất 2%.

Bên cạnh đó, cũng có 12,3% doanh nghiệp phản ánh về sự thiếu minh bạch trong quy trình thủ tục, 5,6% doanh nghiệp cho biết thời hạn cho vay ngắn và 7,5% doanh nghiệp gặp những khó khăn khác trong quá trình thực hiện thủ tục tiếp cận khoản vay theo gói hỗ trợ lãi suất 2%.

Đề xuất dừng việc tiếp tục sửa đổi Nghị định 31

Trong báo cáo mới gửi đến Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội, phục vụ phiên thẩm tra của Uỷ ban vào sáng 26/4, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng đã nêu quan điểm của NHNN về gói hỗ trợ lãi suất 2%.

Thống đốc cho biết, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ về việc đề xuất sửa đổi Nghị định 31/2022/NĐ-CP về hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh và đánh giá, xây dựng phương án đề xuất cấp thẩm quyền điều chỉnh nhiệm vụ chi hỗ trợ lãi suất sang hình thức hỗ trợ khác; sau khi tổng hợp ý kiến của các cơ quan liên quan, NHNN đã có Tờ trình số 29/TTr-NHNN ngày 20/03/2023 báo cáo, trình Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái, trong đó NHNN đề xuất chấp thuận dừng việc tiếp tục sửa đổi Nghị định 31/2022/NĐ-CP do theo ý kiến các cơ quan thì cần xin ý kiến UBTVQH về nội dung này, khi đó thời gian triển khai còn lại không nhiều. Mặt khác, trường hợp sửa tiêu chí này thì kết quả hỗ trợ lãi suất thực tế có thể vẫn thấp do phụ thuộc rất lớn vào tâm lý e ngại thanh, kiểm tra hỗ trợ lãi suất của khách hàng.

Đồng thời, NHNN cũng đề xuất giao Bộ Kế hoạch & Đầu tư chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan căn cứ tình hình triển khai các nhiệm vụ chi của Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội để nghiên cứu, đề xuất, báo cáo cấp có thẩm quyền về việc điều chuyển nguồn lực cho các chính sách khác có khả năng triển khai, còn dư địa thực hiện (nếu có) theo quy định.

NHNN đã có văn bản gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư cung cấp thông tin về kết quả hỗ trợ lãi suất và dự kiến khả năng hấp thụ chính sách tới cuối chương trình để Bộ Kế hoạch và Đầu tư có thông tin làm cơ sở xây dựng phương án đề xuất cấp có thẩm quyền điều chỉnh nhiệm vụ chi hỗ trợ lãi suất không sử dụng hết sang hình thức, chính sách hỗ trợ khác có khả năng triển khai, còn dư địa thực hiện theo quy định.