Mất di sản kiến trúc cảnh quan, đô thị không thể bền vững

Chúng ta căm ghét chế độ thực dân, nhưng các công trình thời thuộc địa Pháp vẫn được giữ gìn, tôn tạo cũng vì ý nghĩa đó. Loài người hiện nay đang phẫn uất Nhà nước Hồi giáo tự xưng đang hủy hoại các công trình cổ ở Iraq, giống như Taliban phá hủy tượng Phật cổ ở Afghanistan trước đây.

Cũng với quan điểm nhấn mạnh về giá trị lịch sử đối với các công trình di sản này, công trình bảo tồn không nhất thiết phải to lớn, đồ sộ, lộ thiên hay bền vững theo thời gian. Theo thời gian không có công trình nào tồn tại mãi mãi. Tháp Rùa hay chùa Một Cột đều là các công trình nhỏ, thậm chí rất nhỏ, nhưng chúng đều có giá trị lớn về mặt di sản, nó là chứng tích của ngàn năm Thăng Long.

Công trình bảo tồn cũng không chỉ nằm trên mặt đất, các đường hầm, các bến cảng đều có giá trị chứng tích lịch sử và kiến trúc quy hoạch đô thị. Ví dụ ụ tàu trong Nhà máy Đóng tàu Ba Son vốn là dấu tích cơ bản của một nhà máy đóng tàu, nó là chứng tích của biết bao sự kiện lịch sử chính trị và kỹ thuật, nhưng nếu không vào bên trong Nhà máy sẽ không thấy nó.

TPHCM sẽ mất gì nếu mất dấu tích Nhà máy Ba Son? Vì chính giá trị các công trình bảo tồn đã tạo nên giá trị của đô thị. Một cách rất khái quát, mỗi một đô thị có hai cặp giá trị, mới và cũ, hồn và xác; khi phá bỏ các công trình cũ, sẽ không bao giờ có lại các công trình đó nữa, giá trị đô thị sẽ mất đi một nửa.

Một trong những mâu thuẫn cơ bản trong khoa học quản lý phát triển hiện nay là mâu thuẫn giữa phát triển với bảo tồn. Khi lựa chọn mục tiêu, đối tượng, nội dung và phương thức bảo tồn đều phải giải quyết mâu thuẫn này. Quá trình lựa chọn cũng là quá trình giải quyết hài hòa các lợi ích. Việc này lại phụ thuộc nhiều vào quan điểm của nhà quản lý cũng như các bên có liên quan.

Đối với nhà quản lý, nếu thiếu quan điểm về mục tiêu phát triển bền vững, chỉ bám theo nhu cầu và các mục tiêu trước mắt, dễ coi thường công tác bảo tồn và các công trình bảo tồn.

Đối với các nhà đầu tư phát triển, nếu thiếu mục tiêu phát triển bền vững, chỉ chăm bẵm vào lợi nhuận cũng sẽ dễ đòi hỏi phá bỏ các công trình bảo tồn.

Đối với người dân, các chủ sở hữu các công trình có giá trị di sản, nếu thiếu nhận thức về phát triển bền vững sẽ không thấy được giá trị tài sản mình sở hữu, nhất là giá trị xã hội của tài sản đó. Từ đó cũng dễ đập bỏ công trình cũ để xây dựng công trình mới, nhất là nơi có giá đất cao.

Để giải quyết được mâu thuẫn giữa bảo tồn và phát triển, trước hết mọi người cần thống nhất quan điểm, coi việc bảo tồn di sản là một nội dung thiết yếu, là việc tạo nên giá trị văn hóa tinh thần, tạo nên phần hồn cho phát triển bền vững.

Theo Saigontimes.